Năm 2021, trước diễn biến phức tạp, kéo dài của dịch bệnh COVID-19, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách về Bảo hiểm xã hội (BHXH) nhằm giải quyết những khó khăn cho Nhân dân. Ngành BHXH Lào Cai đã triển khai thực hiện hiệu quả các biện pháp phòng chống dịch COVID-19, đồng thời thực hiện đồng bộ các giải pháp thực hiện công tác chuyên môn. Trong đó chú trọng công tác thanh tra, kiểm tra nhằm ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật BHXH tạo niềm tin của Nhân dân đối với ngành.

Tính đến ngày 15/10/2021 Bảo hiểm xã hội tỉnh Lào Cai đã thanh tra kiểm tra đối với 139 đơn vị, trong đó: Thanh tra, kiểm tra theo kế hoạch BHXH Việt Nam giao đối với 101 đơn vị, đạt 80,8%; thanh tra chuyên ngành đột xuất tại 38 đơn vị. Kết quả, Bảo hiểm  xã hội tỉnh Lào Cai  đã thu hồi nợ BHXH, Bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), BHYT với số tiền 5.502.627.462 đồng; truy thu đóng trên 6 tháng đối với 103 lao động với số tiền 1.346.012.386 đồng; thu hồi do chi sai chế độ ốm đau với số tiền 2.603.100 đồng; từ chối thanh toán chi phí khám chữa bệnh BHYT không đúng quy định với số tiền 143.359.137 đồng. Qua công tác thanh tra, kiểm tra cơ bản các đơn vị đã chủ động khắc phục nộp ngay toàn bộ hoặc một phần số tiền nợ, số tiền phải truy đóng BHXH, BHTN, BHYT trong quá trình thanh tra, kiểm tra hoặc ngay sau thanh tra, kiểm tra.

Tuy nhiên đến nay vẫn còn một số đơn vị sử dụng lao động còn  nợ tiền đóng BHXH, BHTN, BHYT cho người lao động sau khi cơ quan Bảo hiểm xã hội tiến hành thanh tra (đơn vị mới chỉ khắc phục nộp được một phần số nợ sau thanh tra), tổng số tiền nợ còn lại phải thu hồi là 2.072.700.534 đồng. Việc chậm đóng hoặc đóng không đủ số tiền phải đóng BHXH, BHYT, BHTN theo quy định chủ yếu là ở các đơn vị sử dụng lao động thuộc khối doanh nghiệp; đóng không đủ số người thuộc diện tham gia BHXH, BHYT bắt buộc ở một số Ủy ban nhân dân xã, thị trấn, cơ sở giáo dục.

Nguyên nhân cơ bản của tình trạng nêu trên là do tác động của dịch bệnh COVID-19 đã ảnh hưởng đến phần lớn các doanh nghiệp hoạt động kinh doanh vận tải, du lịch, dịch vụ, thương mại trên địa bàn tỉnh Lào Cai. Các đơn vị gặp nhiều khó khăn do phải tạm dừng hoạt động để thực hiện các biện pháp giãn cách phòng chống dịch COVID-19, doanh nghiệp không có thu nhập hoặc chưa thu hồi được nợ vì thế dẫn đến tình trạng nợ, đóng không đủ số tiền phải đóng BHXH, BHTN, BHYT theo quy định. Bên cạnh đó, có một số đơn vị chưa thực sự quan tâm thực hiện đóng nộp theo đúng số tiền và thời gian phải đóng theo quy định; chưa đăng ký tham gia BHXH, BHTN, BHYT cho người lao động ngay sau khi ký hợp đồng lao động hoặc tuyển dụng; còn có tình trạng bỏ quên, thất lạc hồ sơ dẫn đến không đủ điều kiện báo tăng tham gia, làm phát sinh truy thu đóng BHXH, BHYT trên 06 tháng, cá biệt có trường hợp truy thu lên đến 48 tháng (cán bộ không chuyên trách xã).

Để nâng cao hiệu quả công tác thu hồi nợ BHXH, BHTN, BHYT qua công tác thanh tra, kiểm tra. Những tháng cuối năm 2021, BHXH tỉnh Lào Cai tiếp tục đôn đốc các đơn vị sử dụng lao động còn nợ tiền BHXH, BHTN, BHYT sau thanh tra đóng theo quy định; tiếp tục thực hiện thanh tra chuyên ngành đóng đối với các đơn vị sử dụng lao động; kiểm tra các cơ sở khám chữa bệnh và các đại lý thu chi theo kế hoạch BHXH Việt Nam giao; thanh tra chuyên ngành đột xuất đối với các đơn vị nợ từ 03 tháng trở lên cố tình không đóng nộp BHXH, BHTN, BHYT theo quy định. Thực hiện xử phạt vi phạm hành chính theo từng hành vi vi phạm; lập hồ sơ chuyển cơ quan điều tra xem xét xử lý hình sự đối với các đơn vị vi phạm theo quy định tại Điều 216 Bộ Luật Hình sự năm 2015. Tiếp tục phối hợp với cấp ủy, chính quyền các cấp, các ban, ngành đoàn thể tuyên truyền nâng cao nhận thức của người dân, doanh nghiệp đối với pháp luật về BHXH nhất là những chính sách mới nhằm tháo gỡ khó khăn trong đại dịch COVID-19.