Trong 10 năm qua (từ năm 2014 đến năm 2024), Đảng ủy, Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng Lào Cai đã vận dụng linh hoạt, sáng tạo vào nghiên cứu, triển khai thực hiện các mô hình, hoạt động đối ngoại bằng nhiều hình thức, phù hợp với đặc điểm, tình hình trên tuyến biên giới tỉnh Lào Cai, Việt Nam và tỉnh Vân Nam, Trung Quốc. Nổi bật là đã xây dựng, triển khai 8 cách làm, mô hình hay mang lại hiệu quả rõ rệt. Trong đó, 6/8 mô hình lần đầu tiên được triển khai trong toàn quốc:

Theo đó, định kỳ hằng quý, Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh Lào Cai (Việt Nam) và Bộ đội Biên phòng khu Mông Tự (Trung Quốc) luân phiên, chủ trì tuần tra song phương cấp bộ chỉ huy. Mỗi quý, 2 bên xác định các cặp đơn vị đối đẳng và ấn định cụ thể thời gian tuần tra của từng đơn vị. Hai bên có thể thống nhất tuần tra đột xuất trước các sự kiện quan trọng của mỗi nước, các ngày lễ, tết, ngày truyền thống của lực lượng. Phạm vi tuần tra từ khu vực mốc biên giới số 85 - mốc biên giới số 172, chia làm 11 đoạn tuần tra, mỗi đoạn do 1 đội tuần tra của mỗi bên phụ trách.

Đối với cấp đồn, mô hình được triển khai thực tế từ năm 2005 và được hoàn thiện cơ chế, đi vào hoạt động nề nếp từ quý 1 năm 2018; là bước thực hiện Thỏa thuận hợp tác biên phòng giữa Bộ Quốc phòng Việt Nam và Bộ Quốc phòng Trung Quốc ký ngày 12/11/2017. Do ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, có thời điểm hoạt động trên bị gián đoạn và được nối lại thực hiện thường xuyên từ quý 3 năm 2023 đến nay.

Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng Lào Cai với Chi đội Quản lý biên giới Hồng Hà, Trạm Kiểm tra Biên phòng xuất nhập cảnh Hà Khẩu, tỉnh Vân Nam, Trung Quốc thống nhất thực hiện cơ chế tuần tra liên hợp, định kỳ tổ chức từ ngày 15 đến 25 hằng tháng theo cơ chế luân phiên; có thể tuần tra đột xuất trước các sự kiện trọng đại của mỗi nước. Mục đích là tuần tra, kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ biên giới, đấu tranh, ngăn chặn hoạt động xuất, nhập cảnh, vận chuyển hàng hóa trái phép qua biên giới, truy bắt các đối tượng vi phạm pháp luật, tiến hành bàn giao, trao trả nạn nhân.

Mô hình được thực hiện từ năm 2013 đã tạo môi trường, điều kiện thuận lợi, góp phần quan trọng thực hiện nhiệm vụ quản lý, bảo vệ vững chắc chủ quyền, an ninh biên giới.

Mỗi quý 1 lần, Đồn Biên phòng Cửa khẩu Quốc tế Lào Cai, tỉnh Lào Cai, Việt Nam và Trạm Kiểm soát biên phòng Hà Khẩu, tỉnh Vân Nam, Trung Quốc bình chọn những cán bộ, chiến sĩ tiêu biểu trong thực hiện nhiệm vụ tại cửa khẩu để trao tặng danh hiệu “Sứ giả hữu nghị Việt Nam - Trung Quốc”.

Qua đó, tăng cường quan hệ đoàn kết, hữu nghị giữa 2 bên biên giới, phục vụ tốt cho công tác xuất, nhập cảnh. Mô hình được được thực hiện từ năm 2016, đến nay đã bình chọn được 17 "Sứ giả hữu nghị" mỗi bên.

Mỗi quý 1 lần, Đồn Biên phòng Cửa khẩu Quốc tế Lào Cai, tỉnh Lào Cai, Việt Nam và Trạm kiểm soát biên phòng Hà Khẩu, tỉnh Vân Nam, Trung Quốc bình chọn những đảng viên tiêu biểu trong thực hiện nhiệm vụ tại cửa khẩu để tặng danh hiệu “Đảng viên Đảng Cộng sản đạt thành tích xuất sắc”. Từ quý 2/2018 đến nay đã bình chọn được 8 đảng viên đạt thành tích xuất sắc mỗi bên.

Các đồn biên phòng thuộc Bộ đội Biên phòng Lào Cai tổ chức kết nghĩa với các đơn vị quản lý biên giới, cửa khẩu của lực lượng bộ đội biên phòng và công an biên phòng phía đối diện của tỉnh Vân Nam, Trung Quốc. Định kỳ luân phiên tổ chức các hoạt động hội đàm; tháng 12 hằng năm tiến hành sơ kết, đánh giá kết quả, khen thưởng. Ngoài ra, 2 bên thường xuyên trao đổi về nghiệp vụ, thông tin, phối hợp tuyên truyền pháp luật cho Nhân dân và đấu tranh phòng chống tội phạm. Hai bên phối hợp cùng nhau bảo vệ môi trường, phòng chống, khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh, tìm kiếm cứu nạn, cứu hộ và giao lưu văn hóa, thể thao, thăm hỏi lẫn nhau… Qua đó đã tăng cường sự hiểu biết, tin cậy lẫn nhau.

Hiện có 10 đồn biên phòng thuộc Bộ đội Biên phòng Lào Cai, tỉnh Lào Cai, Việt Nam tổ chức kết nghĩa với 15 phân trạm, trạm kiểm soát biên phòng xuất, nhập cảnh, đại đội quản lý biên giới, tiểu đoàn bộ đội biên phòng của tỉnh Vân Nam, Trung Quốc.

Hai bên đã tổ chức giao lưu, học tập công tác tuyên truyền pháp luật giữa Bộ đội Biên phòng tỉnh Lào Cai, Lai Châu, Hà Giang, Điện Biên của Việt Nam với Tổng đội Công an biên phòng tỉnh Vân Nam, Trung Quốc. Hai bên đã tổ chức triển lãm ảnh phản ánh hoạt động kết nghĩa đồn - trạm hữu nghị, cửa khẩu hài hòa; phối hợp tuyên truyền, phổ biến pháp luật trên cửa khẩu; hoạt động tuần tra thực thi pháp luật trên biên giới; cử báo cáo viên pháp luật mỗi bên thực hành tuyên truyền pháp luật báo cáo tại buổi tọa đàm; trình chiếu video clip; giao lưu văn hóa, văn nghệ. Mô hình được triển khai từ năm 2017 đến nay, tổ chức theo hình thức luân phiên, năm lẻ tổ chức tại tỉnh Vân Nam, Trung Quốc và năm chẵn tổ chức tại tỉnh Lào Cai, Việt Nam.

Từ tháng 5/2015, Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng Lào Cai, tỉnh Lào Cai, Việt Nam và Chi đội Công an biên phòng châu Hồng Hà, tỉnh Vân Nam, Trung Quốc đã bàn bạc, thống nhất triển khai hoạt động diễn tập liên hợp đấu tranh phòng chống khủng bố qua biên giới. Hai bên tổ chức diễn tập được 2 lần, mỗi bên huy động khoảng 350 cán bộ, chiến sĩ tham gia luyện tập, diễn tập.

Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh Lào Cai đã chỉ đạo các đơn vị phối hợp với MTTQ và các cơ quan, ban, ngành làm tốt công tác tham mưu cho chính quyền địa phương tổ chức kết nghĩa, duy trì và thực hiện tốt các nội dung kết nghĩa giữa các cụm dân cư 2 bên biên giới. Mô hình được thực hiện từ năm 2013, đến nay trên tuyến biên giới đã có 7 cặp thôn, bản, thị trấn hai bên biên giới kết nghĩa. Thông qua các mô hình kết nghĩa, 2 bên đã phối hợp tuyên truyền cho Nhân dân các quan điểm, chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước Việt Nam; các văn kiện pháp lý về biên giới đất liền Việt Nam - Trung Quốc; mối quan hệ đoàn kết, hữu nghị truyền thống giữa Nhân dân 2 nước. Hai bên cũng tổ chức các hoạt động trao đổi, học tập kinh nghiệm, phối hợp tuần tra bảo vệ đường biên, cột mốc; trao đổi thông tin, phối hợp đấu tranh ngăn chặn các hoạt động vi phạm quy chế biên giới và hoạt động của các loại tội phạm; tổ chức các hoạt động giao lưu văn hóa, văn nghệ…

Ngoài những mô hình, cách làm trên, Bộ đội Biên phòng Lào Cai và lực lượng quản lý, bảo vệ biên giới, cửa khẩu phía bạn cũng tăng cường trao đổi thông tin, thông báo, phối hợp triển khai lực lượng thực hiện nhiệm vụ phòng cháy, chữa cháy rừng; phòng chống dịch bệnh, cứu nạn, cứu hộ trên sông, suối biên giới... Hai bên cũng thiết lập cơ chế đường dây nóng, trao đổi thông tin qua cơ chế sĩ quan liên lạc hay gặp gỡ trực tiếp trên biên giới để phối hợp giải quyết các vụ, việc nảy sinh, đột xuất xảy ra trên biên giới...

Những mô hình, cách làm sáng tạo trong công tác đối ngoại biên phòng của Bộ đội Biên phòng Lào Cai được cấp trên của lực lượng chức năng Việt Nam và Trung Quốc đánh giá là mô hình mẫu mực, được phổ biến, nhân rộng trên toàn tuyến biên giới Việt Nam - Trung Quốc. Từ đó đã góp phần quan trọng bảo vệ vững chắc chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia, xây dựng đường biên giới hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển.